In evenwicht of in balans?

9 maart 2012

Van een lesklant kreeg ik de vraag wat het verschil is tussen evenwicht en balans.
Een interessante vraag om eens nader over na te denken.

Doorgaans worden beide woorden door elkaar gebruikt. Ook in het woordenboek worden beide woorden als eender omschreven en als elkaars synoniem gegeven.
Maar hoe zit het in natuurkundige zin?

De volgende twee plaatjes laten een stapel stenen en een ei zien.

Beide objecten bevinden zich in balans.

Op de onderstaande twee afbeeldingen zien we twee skateboarders. De linker is in balans en de rechter is overduidelijk uit balans.

Wat is er nodig om in balans te zijn?
Hiervoor hebben we een steunvlak nodig, een middenlijn (mediaan) en een massa die zich op een bepaalde manier verdeeld ten opzichte van het steunvlak en de middenlijn.

Onder een steunvlak wordt verstaan => het stuk grondgebied waarmee het voorwerp/de massa contact maakt met de grond.

Stel we staan op twee voeten. Het gehele gebied waarmee de massa contact met de grond maakt, is het steunvlak van de massa. Dus ook het stuk grond tussen beide voeten in dit geval.

Om in balans te blijven, moet de massa zich ten opzichte van de middenlijn evenredig verdelen.

Dit hoeft niet te betekenen dat de massa gelijkmatig verdeeld is boven het steunvlak. Maar er moet net zoveel gewicht links als rechts van de middenlijn blijven, anders valt de massa om.

In balans, maar uit evenwicht

Op bovenstaand plaatje zien we een turner die perfect zijn balans weet te behouden in alle posities, maar hij is niet in evenwicht.

We spreken over evenwicht, wanneer de totale massa evenredig, symmetrisch verdeeld is ten opzichte van de middenlijn en daarmee dus boven het steunvlak.

Dat houdt in dat de massa links en rechts van de middenlijn elkaars spiegelbeeld zijn.

                                                                      In evenwicht en in balans

Dit betekent dus dat een massa uit evenwicht, maar in balans kan zijn.
En dat als een massa in evenwicht is, hij automatisch ook in balans is.

Wel grappig om te bedenken dat we in de nederlandse taal ook spreken over "balanceren" en niet over b.v. "evenwichten". Want een massa kan wel continue zijn gewicht anders verdelen t.o.v. het steunvlak zonder dat hij omvalt (balanceren - denk aan een koorddanser), maar je bent in evenwicht of je bent het niet.
We kunnen dus stellen dat we spreken over evenwicht uitsluitend bij statische objecten en nooit bij bewegende objecten.

In de meeste gevallen bedoelen we dus balans als we het over evenwicht hebben. Zo ook in de Rijkunst.